ارزش افزوده

ماليات بر ارزش افزوده به عنوان روش جديد اخذ ماليات با ايجاد يک پايه مالياتي گسترده مورد توجه بسياري از کشورها بوده است. در کشور ما نيز ماليات بر ارزش افزوده به منظور اصلاح ساختار مالياتي و افزايش درآمدهاي دولت پس از طي پروسه زماني نسبتا طولاني به تصويب مجلس رسيد و در نيمه دوم سال 1387 به اجرا گذاشته شد. با توجه به اينکه اين قانون به صورت آزمايشي و 5 ساله به اجرا گذاشته شده است، مطالعه آثار اين ماليات بر متغيرهاي کلان اقتصادي کشور از اهميت ويژه اي برخوردار است. در اين تحقيق تلاش شده است با استفاده از روابط تحليلي داده- ستانده و ماتريس ضرايب فني توليد اقتصاد ايران با فرض ثابت بودن شرايط اقتصادي و متغيرهاي اقتصادي و فروض محدودکننده اين تحقيق به بررسي اثر قيمتي ناشي از اعمال ماليات بر ارزش افزوده بر قيمت تمام شده بخش هاي مختلف اقتصادي کشور بپردازيم. با استفاده از مدل قيمتي داده- ستانده و اعمال نرخ هاي مالياتي موضوع قانون و معافيت هاي کالا و خدمات موضوع ماده 12 و نهايتا اعمال معافيت صادرات موضوع ماده 13 قانون ماليات بر ارزش افزوده اثر قيمتي هر بخش اقتصادي محاسبه شده و با در نظر گرفتن سهم هر بخش از ستانده کل اثر قيمتي محاسبه شده است. نتايج بررسي نشان مي دهد اجراي قانون ماليات بر ارزش افزوده اثر قيمتي بسيار ناچيزي در پي داشته است.

تمرکز اصلي برنامههاي اصلاح نظام مالياتي تقريباً در کلية کشورهاي جهـان در سـال هـاي اخيـر
بر ماليات بر ارزش افزوده متمرکز شده است. بر اساس آخرين اطلاعات موجود در سال ٢٠٠٢ ماليات
بر ارزش افزوده در بيش از ١٢٠ کشور جهان با جمعيت حدود ٤ ) ميليارد نفر ٧٠ درصد جمعيت جهان)
اجرا شده است. همچنين اين ماليات توانسته اسـت در سـال ٢٠٠١ معـادل ١٨٠٠٠ ميليـارد دلار درآمـد
براي دولتها ايجاد كند که اين رقم حدود ٢٥ درصد کل درآمدهاي دولت در اين کشورها بوده است.
در کشور ما نيز به دليل سهم ناچيز مالياتها در توليد ناخالص داخلـي و همچنـين در درآمـدهاي
دولت لايحة ماليات بر ارزش افزوده بعد از تصويب در مجلس شوراي اسلامي قرار است براي فراهم كـردن
شرايط و صرف يک دورة انتقال دو ساله از سال ١٣٨٤ در کشور اجرا شود.
هدف مقالة حاضر بررسي نقش و اهميت حسابداري و مخصوصاً نظام حسابداري براي اجـراي ماليـات
بر ارزش افزوده در کشور ميباشد. براي اين منظور، بعد از ارزيابي مشخصات و مزاياي بـسيار مهـم
ماليات بر ارزش افزوده و همچنين تجربة کشورهاي جهان نقش با اهميت حسابداري د ر تعيـين دقيـق
ماليات با توجه به روشهاي مختلف محاسبة اين ماليات، جلوگيري از فرار ماليات و تحقـق درآمـدهاي
مالياتي دولت، آموزش کارشناسان و صاحبان مشاغل در زمينة ثبت منظم کلية معاملات و کنترل لازم
براي افزايش کارايي و صحّت محاسبات و اقلام مربوط به خريد و فروش مورد بررسي قرار ميگيرد.
با توجه به بحث هاي فوق ميتوان گفت وجود يک نظام حسابداري مناسـب بـه عنـوان شـرط لازم
براي موفقيت اجراي ماليات بر ارزش افزوده در کشور تلقي ميشود. لـذا ضـروري اسـت حـسابداران
با احساس مسؤوليت آمادگي کامل خود را در دورة انتقال جهت تأمين شرايط مورد نياز براي اجـراي
موفقيتآميز ماليات بر ارزش افزوده اعلام كنند.

برای اصلاح نظام مالیاتی و حمایت از سرمایه گذاری،تولید و درآمد ها در کنار هم، بیشترکشورها مبنا و پایه درآمد خود را به مصرف منتقل کرده و بیشترین درآمد مالیاتی را از طریق مالیات بر مصرف کسب می کنند.در یک سازمان که در آن به تولید و ارائه خدمات می پردازند همیشه از این طریق جدای تمام هزینه های صرف شده و حتی دریافتی ای که از تولید و ارائه خدمات خود دارند ثروت اضافه ای هم به دست می آید که ارزش افزوده نام دارد.

یا به بیان ساده تر :ارزش افزوده در عمل يعني : خريد - فروش = ارزش افزوده

و يا

ارزش افزوده كالا و خدمات خريداري شده - ارزش افزوده كالا و خدمات عرضه شده = ارزش افزوده

باتوجه به تعاریف بالا مالیات ارزش افزوده برای مصرف طراحی شده است که مصرف کنندگان آن را در زمان خرید خود می پردازند که این مالیات توسط فروشندگان جمع آوری شده و از این طریق در اختیار سازمان امور مالیاتی قرار می گیرد. این مالیات به صورت غیر تصاعدی در این زنجیره قرار دارد : واردات، تولید، توزیع و مصرف که نهایتا مصرف کنندگان پرداخت کننده آن هستند. در اين ماليات، نباید مالیاتی توسط تولید کنندگان پرداخت شود و بايد مصرف کننده نهایی فقط این مالیات را بپردازد. بنابراین تولیدکنندگان پرداختي و مالیاتی که بابت خريد مواد اوليه و ساير كالاها را انجام داده اند از خریداران دریافت کرده و ما به التفاوت را به دولت پرداخت می کنند.

ارزش افزوده در واقع عبارتست از ثروت اضافه‌ای که توسط شرکت از طریق فرآیند تولید و یا ارایه خدمات ایجاد می‌شود که با کسر نهاده‌های واسطه (مثل هزینه خریدها) از عایدی‌ها به‌دست می‌آید. برای مثال چنانچه قیمت تمام شده یک قرص نان را که شامل آرد و دستمزد و اجاره محل نانوایی  و ... است را از قیمت فروش یک قرص نان کم کنیم، به ارزش افزوده یک قرص نان دست پیدا خواهیم کرد.

محاسبه ارزش افزوده به‌منظور پرهیز از احتساب مضاعف صورت می‌گیرد. به این معنی که ارزش کالاها و خدماتی که به‌عنوان داده‌های واسطه یک فعالیت به‌کار گرفته می‌شود به نوبه خود ستانده یک فرآیند تولید بوده و لازم است از ستانده این فعالیت کسر شود تا ارزش افزوده آن به‌دست آید.

بدین ترتیب ارزش افزوده ناخالص عبارت است از ارزش ستانده منهای ارزش مصرف واسطه و ارزش افزوده خالص عبارت از ارزش افزوده ناخالص منهای مصرف سرمایه ثابت .ارزش افزوده ایجاد شده در شرکت بین افرادی‌که در ایجاد آن سهیم بوده‌اند توزیع می‌شود به‌عبارت دیگر ارزش افزوده به‌صورت دستمزد برای کارکنان، استهلاک برای سرمایه‌گذاری مجدد تجهیزات، سود برای شرکت، مالیات به دولت و... تسهیم می‌شود.